Duurzaam is tegenwoordig een steeds populairder woord om op allerlei producten te plakken. Ook duurzaam bouwen is een steeds meer voorkomende term. Te pas en te onpas wordt hiermee reklame gemaakt. Maar wat is duurzaam bouwen? Volgens ons is dit niet onder 1 noemer te bepalen, het kan gaan over de volgende onderwerpen:
- Behoud van bestaande gebouwen: het aanpassen aan huidige comforteisen en eventueel uitbreiden van gebouwen is het meest duurzaam: er hoeft namelijk niets gesloopt te worden en het hoge energieverbruik van het bestaande gebouw wordt vermindert. Dit is een van de grootste opgaven van het bouwvolume, hoe veel woningen zijn er nog met enkel glas en zeer slecht geisoleerde wanden en daken? Ook slimme oplossingen voor alle lege kantoren vallen in deze categorie. (Voorbeeld de boerderij van de familie Mast).
- Een goed ontwerp maakt verschillend gebruik mogelijk en de neiging om te slopen zal dan ook niet aanwezig zijn. Duurzaamheid begint dus al bij de basis: het maken van het ontwerp dat flexibiliteit in zich heeft en beschikt over een tijdloze uitstraling.. De woning of het gebouw heeft een veel langere levensduur. Het meest bekende voorbeeld hiervoor is de Amsterdamse grachtengordel die al eeuwenlang verschillende functies kan herbergen.
- Beperking van het energiegebruik: Door steeds slimmere installaties, een doordachte orientatie van de woning, goede isolatie en het gebruiken van de onuitputtelijke gratis warmte van de zon en windenergie is het mogelijk woningen zelfvoorzienend te maken. Hier hangt altijd een prijskaartje aan. Een epc-berekening helpt mee om te bepalen welke investeringen zinvol zijn in relatie tot de te verwachten besparing. Een isolatiewaarde Rc van 10 in plaats van 5 levert niet heel veel energiewinst op maar kost beduidend meer geld om aan te leggen. Gelukkig wordt het toepassen van pv-panelen of zonneboilers steeds aantrekkelijker. Het is verbazingwekkend om te zien dat hier nog steeds zo weinig mee gedaan wordt. (Voorbeeld de woning van de familie Stoelinga in Almere Overgooi)
- Een gezond binnenklimaat: door een juiste combinatie van installaties, orientatie, materialen en ventilatie een zo gezond, licht en prettig mogelijke woning maken. Dit voorkomt vocht- en schimmelproblemen, een ophoping van schadelijke stoffen en zorgt voor een woning waarin het heerlijk leven is. Dit kan ook betrekking hebben op de gebruikte materialen en constructies die bijvoorbeeld een dampopen constructie mogelijk maken (Voorbeeld de woning van de familie Boers in Amsterdam).
- Duurzaam materiaalgebruik: gebruik maken van materialen die hergebruikt kunnen worden of die duurzaam ontwikkeld zijn (bijvoorbeeld hout uit productiebossen).
- Besparing van grondstoffen: te denken valt onder andere aan het hergebruik van regenwater voor toiletten en tuin, slim daglicht in de woning zodat het aandoen van een lamp niet nodig is, gebruik maken van de zonnewarmte in de winter en buitensluiten van de zonnewarmte in de zomer.
Natuurlijk sluit het een het ander niet uit, het zal altijd een combinatie van factoren zijn. Een energiezuinig gebouw waarin het niet prettig vertoeven is, is niet duurzaam. Voor elke ontwerpopgave wordt dan ook gekeken wat de meest geschikte manier zal zijn om, rekening houdend met wensen, locatie en budget, tot de meest efficiente manier van duurzaam bouwen te komen.
Woning familie Stoelinga
Een van de belangrijkste onderdelen van het programma van eisen van de opdrachtgever waren duurzame installaties. Na een onderzoekstraject, samen met installatieadviseur Bart van Duin, is er een selectie gemaakt van installaties en oplossingen die voor deze woning het meest geschikt bleken. Een belangrijk onderdeel daarin vormde de wens om ca 30m2 pv-panelen aan te brengen. Het geschikte dakvlak daarvoor is de voorzijde; die is op de zuidzijde gericht. Vanuit de welstand is echter het toepassen van zonnepanelen op de voorzijde van de woning niet toegestaan.
Onderdeel van het ontwerpproces was dan ook om de installaties zodanig te integreren dat deze onderdeel worden van de architectuur en niet als latere toevoeging herkenbaar zijn.
Om dit mogelijk te maken is er gekozen voor een zinken roevendak met een maatvoering aangepast aan de panelen. De pv-panelen liggen verdiept in dit dak waardoor de bovenkant hiervan gelijk ligt met het zink en de ertussen geplaatste dakramen. De roeven van het zink lopen tussen de panelen door en de maat ervan is aangepast aan de maat van de panelen. De welstand was erg enthousiast over deze oplossing en gaf een positief advies.
Boven de entree en de platte daken van de voorgevel zijn een 6-tal heatpipe-panelen opgehangen die warm water opwekken door zonnewarmte. Gecombineerd met een volautomatische pelletkachel met bunker (t.b.v. opslag korrels) is de woning vrijwel zelfvoorzienend. Het warme water wordt opgeslagen in twee grote buffervaten in de technische ruimte. In combinatie met een goede isolatie van de buitenschil en hoogwaardig isolatieglas leveren deze maatregelen een epc van 0,14 op.
Het regenwater wordt opgevangen in een grote tank, hiermee worden de toiletten gespoeld en de tuin besproeid. Een groot deel van het water wordt automatisch gefilterd door de sedumdaken aan voor- en achterzijde.
Woning familie Mast, Laag Keppel
De eerste gedachten van de familie Mast waren om de bestaande boerderij te slopen en te vervangen door een nieuwe woning. De boerderij was namelijk sterk veroudert, in de jaren 70 niet erg charmant verbouwd en energietechnisch een ramp. Gelukkig konden ze overtuigd worden om de voor de regio kenmerkende hallenboerderij te behouden. Door isolatie van de vloer, gevels en daken en het toepassen van nieuwe installaties is de boerderij zo comfortabel als je mag verwachten in de huidige tijd.
Gecombineerd met de moderne uitbouw aan de achterzijde is er zo een prachtige combinatie ontstaan van de oude boerderij met de moderne architectuur van de uitbouw. Juist deze combinatie levert binnen en buiten een prachtig beeld op en de boerderij is hiermee als erfgoed gered van de (niet duurzame) sloop.
Woning familie Boers, IJburg Amsterdam
Na vele klimtochten en overnachtingen in de Alpen stond bij het begin van het ontwerpproces eigenlijk wel vast dat er een houten huis gebouwd moest gaan worden. Niet zozeer een Oostenrijks chalet maar wel een comfortabele binnenklimaat van een houten huis.
Na een zoektocht langs meerdere leveranciers (waaronder het Oostenrijkse Holz100 en het Scandinavische Lenotec systeem van Finnforest ) zijn we uiteindelijk terecht gekomen bij het Oostenrijkse KLH (http://www.klh.at/). Deze bleek de beste combinatie aan te kunnen bieden tussen prijs, techniek en uitstraling.
Al deze systemen zijn opgebouwd uit lagen vurenhout die kruislings aan elkaar bevestigd zijn. Bij Holz100 alleen met deuvels (hier wordt geen lijm toegepast) en bij de overige fabrikanten worden de lagen kruislings verlijmd. Op die manier ontstaat een enorm sterk product waarbij met relatief geringe afmetingen grote overspanningen gemaakt kunnen worden. De dragende wanden bij deze woning zijn bijvoorbeeld niet dikker dan 95mm.
Een bijkomend voordeel van deze constructieopbouw is dat het een dampopen systeem is: vocht uit de woning kan ongehinderd door het hout naar buiten verdwijnen en dit zorgt voor een gezonder binnenklimaat. Hier moet dan uiteraard rekening mee gehouden worden bij de afwerking van de binnenwand: een bekleding van stucwerk op stucplaat heft dit voordeel op.Hier zal dan bijvoorbeeld voor leemstucwerk gekozen moeten worden dat ook dampopen is. Bij de woning van de familie Boers is er voor gekozen om bij bijna alle wanden en plafonds het hout in het zicht te laten. Hierdoor ontstaat binnen een prachtige sfeer.
Ook de akoestiek van de woning is totaal anders en aangenamer dan die van een stenen woning.
- Behoud van bestaande gebouwen: het aanpassen aan huidige comforteisen en eventueel uitbreiden van gebouwen is het meest duurzaam: er hoeft namelijk niets gesloopt te worden en het hoge energieverbruik van het bestaande gebouw wordt vermindert. Dit is een van de grootste opgaven van het bouwvolume, hoe veel woningen zijn er nog met enkel glas en zeer slecht geisoleerde wanden en daken? Ook slimme oplossingen voor alle lege kantoren vallen in deze categorie. (Voorbeeld de boerderij van de familie Mast).
- Een goed ontwerp maakt verschillend gebruik mogelijk en de neiging om te slopen zal dan ook niet aanwezig zijn. Duurzaamheid begint dus al bij de basis: het maken van het ontwerp dat flexibiliteit in zich heeft en beschikt over een tijdloze uitstraling.. De woning of het gebouw heeft een veel langere levensduur. Het meest bekende voorbeeld hiervoor is de Amsterdamse grachtengordel die al eeuwenlang verschillende functies kan herbergen.
- Beperking van het energiegebruik: Door steeds slimmere installaties, een doordachte orientatie van de woning, goede isolatie en het gebruiken van de onuitputtelijke gratis warmte van de zon en windenergie is het mogelijk woningen zelfvoorzienend te maken. Hier hangt altijd een prijskaartje aan. Een epc-berekening helpt mee om te bepalen welke investeringen zinvol zijn in relatie tot de te verwachten besparing. Een isolatiewaarde Rc van 10 in plaats van 5 levert niet heel veel energiewinst op maar kost beduidend meer geld om aan te leggen. Gelukkig wordt het toepassen van pv-panelen of zonneboilers steeds aantrekkelijker. Het is verbazingwekkend om te zien dat hier nog steeds zo weinig mee gedaan wordt. (Voorbeeld de woning van de familie Stoelinga in Almere Overgooi)
- Een gezond binnenklimaat: door een juiste combinatie van installaties, orientatie, materialen en ventilatie een zo gezond, licht en prettig mogelijke woning maken. Dit voorkomt vocht- en schimmelproblemen, een ophoping van schadelijke stoffen en zorgt voor een woning waarin het heerlijk leven is. Dit kan ook betrekking hebben op de gebruikte materialen en constructies die bijvoorbeeld een dampopen constructie mogelijk maken (Voorbeeld de woning van de familie Boers in Amsterdam).
- Duurzaam materiaalgebruik: gebruik maken van materialen die hergebruikt kunnen worden of die duurzaam ontwikkeld zijn (bijvoorbeeld hout uit productiebossen).
- Besparing van grondstoffen: te denken valt onder andere aan het hergebruik van regenwater voor toiletten en tuin, slim daglicht in de woning zodat het aandoen van een lamp niet nodig is, gebruik maken van de zonnewarmte in de winter en buitensluiten van de zonnewarmte in de zomer.
Natuurlijk sluit het een het ander niet uit, het zal altijd een combinatie van factoren zijn. Een energiezuinig gebouw waarin het niet prettig vertoeven is, is niet duurzaam. Voor elke ontwerpopgave wordt dan ook gekeken wat de meest geschikte manier zal zijn om, rekening houdend met wensen, locatie en budget, tot de meest efficiente manier van duurzaam bouwen te komen.
Woning familie Stoelinga
Een van de belangrijkste onderdelen van het programma van eisen van de opdrachtgever waren duurzame installaties. Na een onderzoekstraject, samen met installatieadviseur Bart van Duin, is er een selectie gemaakt van installaties en oplossingen die voor deze woning het meest geschikt bleken. Een belangrijk onderdeel daarin vormde de wens om ca 30m2 pv-panelen aan te brengen. Het geschikte dakvlak daarvoor is de voorzijde; die is op de zuidzijde gericht. Vanuit de welstand is echter het toepassen van zonnepanelen op de voorzijde van de woning niet toegestaan.
Onderdeel van het ontwerpproces was dan ook om de installaties zodanig te integreren dat deze onderdeel worden van de architectuur en niet als latere toevoeging herkenbaar zijn.
Om dit mogelijk te maken is er gekozen voor een zinken roevendak met een maatvoering aangepast aan de panelen. De pv-panelen liggen verdiept in dit dak waardoor de bovenkant hiervan gelijk ligt met het zink en de ertussen geplaatste dakramen. De roeven van het zink lopen tussen de panelen door en de maat ervan is aangepast aan de maat van de panelen. De welstand was erg enthousiast over deze oplossing en gaf een positief advies.
Boven de entree en de platte daken van de voorgevel zijn een 6-tal heatpipe-panelen opgehangen die warm water opwekken door zonnewarmte. Gecombineerd met een volautomatische pelletkachel met bunker (t.b.v. opslag korrels) is de woning vrijwel zelfvoorzienend. Het warme water wordt opgeslagen in twee grote buffervaten in de technische ruimte. In combinatie met een goede isolatie van de buitenschil en hoogwaardig isolatieglas leveren deze maatregelen een epc van 0,14 op.
Het regenwater wordt opgevangen in een grote tank, hiermee worden de toiletten gespoeld en de tuin besproeid. Een groot deel van het water wordt automatisch gefilterd door de sedumdaken aan voor- en achterzijde.
Woning familie Mast, Laag Keppel
De eerste gedachten van de familie Mast waren om de bestaande boerderij te slopen en te vervangen door een nieuwe woning. De boerderij was namelijk sterk veroudert, in de jaren 70 niet erg charmant verbouwd en energietechnisch een ramp. Gelukkig konden ze overtuigd worden om de voor de regio kenmerkende hallenboerderij te behouden. Door isolatie van de vloer, gevels en daken en het toepassen van nieuwe installaties is de boerderij zo comfortabel als je mag verwachten in de huidige tijd.
Gecombineerd met de moderne uitbouw aan de achterzijde is er zo een prachtige combinatie ontstaan van de oude boerderij met de moderne architectuur van de uitbouw. Juist deze combinatie levert binnen en buiten een prachtig beeld op en de boerderij is hiermee als erfgoed gered van de (niet duurzame) sloop.
Woning familie Boers, IJburg Amsterdam
Na vele klimtochten en overnachtingen in de Alpen stond bij het begin van het ontwerpproces eigenlijk wel vast dat er een houten huis gebouwd moest gaan worden. Niet zozeer een Oostenrijks chalet maar wel een comfortabele binnenklimaat van een houten huis.
Na een zoektocht langs meerdere leveranciers (waaronder het Oostenrijkse Holz100 en het Scandinavische Lenotec systeem van Finnforest ) zijn we uiteindelijk terecht gekomen bij het Oostenrijkse KLH (http://www.klh.at/). Deze bleek de beste combinatie aan te kunnen bieden tussen prijs, techniek en uitstraling.
Al deze systemen zijn opgebouwd uit lagen vurenhout die kruislings aan elkaar bevestigd zijn. Bij Holz100 alleen met deuvels (hier wordt geen lijm toegepast) en bij de overige fabrikanten worden de lagen kruislings verlijmd. Op die manier ontstaat een enorm sterk product waarbij met relatief geringe afmetingen grote overspanningen gemaakt kunnen worden. De dragende wanden bij deze woning zijn bijvoorbeeld niet dikker dan 95mm.
Een bijkomend voordeel van deze constructieopbouw is dat het een dampopen systeem is: vocht uit de woning kan ongehinderd door het hout naar buiten verdwijnen en dit zorgt voor een gezonder binnenklimaat. Hier moet dan uiteraard rekening mee gehouden worden bij de afwerking van de binnenwand: een bekleding van stucwerk op stucplaat heft dit voordeel op.Hier zal dan bijvoorbeeld voor leemstucwerk gekozen moeten worden dat ook dampopen is. Bij de woning van de familie Boers is er voor gekozen om bij bijna alle wanden en plafonds het hout in het zicht te laten. Hierdoor ontstaat binnen een prachtige sfeer.
Ook de akoestiek van de woning is totaal anders en aangenamer dan die van een stenen woning.